ارزش دانشمند ودانش

• علی (ع) درباره ی ارزش علم و تفاوت افراد عالم و غیر عالم فرموده است : کاش میدانستم کسیکه از علم بی نصیب مانده چه چیز بدست آورده است. و آنکس که از علم بهره مند شده چه چیز بدست نیاورده است.

منبع : شرح ابن ابی الحدید ، جلد 20 ، ص289، کلمه ی 299

• علی (ع)فرموده است :در علم و ادب بکوشید چه آنکه عالم ، عزیز و گرانقدر است ، اگر چه خاندان بزرگی منتسب نباشد ، اگر چه فقیر بی بضاعت باشد ، و اگرچه جوان باشد.

منبع : شرح ابن ابی الحدید ، جلد 20 ، ص 332،کلمه ی 814

• رسول اکرم (ص) فرمود : اطاعت از فرمان الهی و پرستش ذات اقدس او بر اثر علم است ، خیر دنیا و آخرت در پرتو علم بدست می آید ، و شرّ دنیا و آخرت از جهل و نادانی دامنگیر انسان میشود.

منبع : بحار ،جلد1،ص64

• علی (ع)فرموده است :شایسته ی مرد عاقل آنست که نظر صائب خردمند را بر اندیشه خود بیفزاید و دانش خویش را بعلم دانشمندان پیوند دهد.

منبع : غررالحکم ،ص384

• علی (ع)فرموده است :به هر نسبت که دانش آدمی زیادتر میشود توجه خود را بنفس خویش افزون میکند و برای نیل بسعادت و صلاح سعی و کوشش خود را بکار میاندازد.

منبع : مستدرک 2،ص310

• علی (ع) در ضمن وصایای خود به حضرت حسین (ع) فرموده : خوشبخت و رستگار کسی است که علم وعملش ،دوستی و دشمنیش ،گرفتن و رها کردنش ، سخن گفتن و سکوتش ،رفتار و گفتارش تنها بر اساس رضای الهی استوار باشد و بر خلاف امر پروردگار قدمی برندارد.

منبع : تحف العقول ،ص91

علم و عمل

• رسول اکرم (ص) فرمود : ای اباذر ، در قیامت بدترین مردم نزد پروردگار عالمی است که در جهان از دانش خود عملاً استفاده نکرده و از آن پیروی ننموده است . و در حدیث دیگر فرمود:

منبع : لئالی اللخبار ص192

• شدیدترین عذاب در قیامت برای عالمی است که بعلمش عمل ننموده و دانشش، او را بهره مند نکرده است.

منبع : مجموعه ی ورّام جلد 1 ص220

عقل و علم

• علی (ع) فرموده است : عقل که غریزه ی اختصاصی انسان و از سرمایه های طبیعی بشر است با علم آموزی و تجربه اندوزی افزایش می یابد.

منبع : غررالحکم ،ص67

• و نیز فرموده است : که تحصیل علم و دانش مایه ی تقویت و تأیید عقل آدمی است.

منبع : مستدرک 2،ص287

•  امام صادق (ع) فرموده است : مطالعه ی بسیار و پی گیر در مسائل علمی ، باعث شگفتی عقل و تقویت نیروی فکر و فهم است.

منبع : بحارز 1،ص52

• علی (ع) فرموده است : هر آن علمی که مورد تأیید و امضاء عقل نباشد گمراهی و ضلالت است.

منبع : غررالحکم ،ص546

• علی (ع) فرموده است : چه بسا مردم عالمی که عملشان باعث قتل و نابودی آنان شد.

منبع : فهرست غرر،ص269

• علی (ع) فرموده است : علمی که با آنان هدایت خود را فاسد و تباه سازی بدترین علم است.

منبع : غررالحکم ،ص444

غرور علم

• علی (ع) فرموده است : شایسته است انسان عاقل ، خویشتن را از مستی ثروت ، از مستی علم ودانش ، از مستی تمجید و تملّق ، از مستی جوانی مصون نگاه دارد . زیرا هر یک از این مستی ها مسموم و پلیدی دارد که عقل را زائل می کند و آدمی را خفیف و بی شخصیّت مینماید.

منبع : غررالحکم،ص862

تجربه و علم

• علی (ع) فرموده است : هر کس از وقایع گذشتگان عبرت بگیرد بینا میشود ، کسی که بصیرت و بینائی پیدا کرد می فهمد ، و آنکس گه فهمید عالم میشود.

منبع : سفینه ((عبر))ص146

• علی (ع) فرموده است : تجربه های زندگی ، دانش مفید و ثمر بخشی است.

منبع : غررالحکم، ص35

• و نیز فرموده است : تجربیّات ، به مردم دانش تازه می آموزد.

منبع : بحار 1،ص43

• امام صادق (ع) فرموده است : انسان عاقل از یک سوراخ دوبار گزیده نمی شود یعنی انسان عاقل همواره تجربیّات خود را بخاطر میسپارد و عملاً به کار می بندد و اگر یک بار اشتباه کرد دوبار آنرا تکرار نمی کند.

منبع : تحف القول ،ص96

تعلیم و تعلّم

• رسول اکرم (ص) مشاهده کرد که در مسجد، دو مجلس تشکیل شده است ، یکی مجلس علم که در آن از معارف اسلامی بحث میشود و دیگری مجلس دعا که در آن خدا را میخوانند. رسول اکرم فرمود : این هر دو مجلس خوب و مورد علاقه ی من است . آن گروه دعا میکنند و این گروه درس میخوانند و درس میگویند ، ولی گروه علمی برتر و بالاتر از گروه دعا هستند و من از طرف پروردگار برای تعلیم مردم ، مبعوث شده ام. سپس رسول اکرم (ص) به گروه معلّمین و محصّلین پیوست و با آنان در مجلس علم نشست.

منبع : بحار ،جلد1،ص64

• علی (ع) فرموده است : ای گروه جوانان، شرف انسانی و سجایای اخلاقی خود را با ادب آموزی و تربیت محافظت نمائید و سرمایه ی گرانبها ی دین خویشتن را با نیروی علم و دانش از دستبرد ناپاکان و خطرات گوناگون بر کنار نگاه دارید.

منبع : تاریخ یعقوبی ،ص152

• امام باقر (ع) از رسول اکرم (ص) حدیث کرده است که فرموده : صبح کن و روزت را بگذران که یا عالم باشی یا علم آموز ، بپرهیز از اینکه عمرت در لذائذ غفلت زا و کامجوئیهای زیانبخش سپری گردد.

منبع : مشکوةالانوار ،ص133

• علی (ع) فرموده است : سزاوار است انسان عاقل رأی خردمندان را به رأی خود بیفزاید و دانش علماء را بر دانش خویش اضافه نماید.

منبع : غررالحکم ،ص384

•  علی (ع) فرموده است : کسیکه در آموخته های خود بسیار بیندیشد دانش خود را استوار ساخته و بفهم مطالبی که نمی فهمد نائل میگردد.

منبع : فهرست غرر، ص 316

•  امام صادق (ع) فرموده است : دوست ندارم جوانی از شما را ببینم مگر آنکه صبح کند و رفت و آمدش در یکی از این دو حالت باشد : یا عالم یا محصّل . کسی که چنین نباشد در انجام وظیفه کوتاهی کرده وخودداری از اداءِ وظیفه ، تضییع حق انسانیت است و چنین تضییعی گناه است و جایگاه گناهکار در آتش خواهد بود.

منبع : بحار ، جلد 1، ص55

•  رسول اکرم مشاهده کرد که گسترش فتوحات مسلمین و توسعه ی امور نظامی حکم میکند که بعضی از اصحابش با سلاح های جدید آشنا شوند و طرز استفاده از آنها را بیاموزند ، بهمین جهت دو نفر از اصحاب خود را به ((جرش)) که یکی از روستاهای یمن بود فرستاد تا از آنجا وسائل یادگیری و تعلّم خود را فراهم آورند.

منبع : الاسشلام و الحضار العربیه ، ص103

طالبان علم

• امام صادق (ع) فرموده است : طالبان علم، سه گروه اند و تو آنان را به ذات و صفاتشان بشناس : گروهی برای کارهای جاهلانه و بحث های خصومت آمیز درس می خوانند . گروهی برای گردن فرازی و فریبکاری تحصیل می کنند ، و گروه سوّم ، علم را برای فهمیدن و تعقّل کردن فرا میگیرند.

گروه اول با سخنان خود مردم را می آزارند و در بحث های علمی مجادله و لجاجت میکنند ، اینان درس میخوانند تا در مجلس عمومی با حضور مردم سخن علمی بگویند ، معلومات خود را به رخ این و آن بکشند و با نیروی دانش دیگران را شکست دهند و برتری خود را اثبات نمایند.

گروه دوم وقتی بااقران و امثال خود مواجه می شوند ، تکبّر می کنند و بر اثر غرور علمی ،آنان را با دیده ی تحقیر می نگرند و موقعیکه با ثروتمندان پست تر از خود بر خورد مینمایند به مکر و فریب دست می زنند و تملّق می گویند تا توجه آنان را به خود جلب کنند و از ثروتشان بهره مند کردند.

واضح است که تنها گروه سوّم در تحصیل علم ، هدف صحیح و منزّه دارند و ممکن است در پرتو دانش خود به کمال انسانی نائل گردند، ولی گروه اوّل و دوّم گرچه درس می خوانند و از پی تحصیل علم می روند امّا اخلاق بد و رفتار ناپسندشان سدّ راه سعادت آنها است و نمی توانند از معلومات خویش به شایستگی استفاده نمایند.

منبع : کافی ،جلد1،ص49

• علی (ع) فرموده است : تملّق گفتن و حسد بردن از خلقیات مردم با ایمان نیست مگر در راه فرا گرفتن علم و دانش.

منبع : تحف العقول ص207

پرسش و علم

• حضرت رضا (ع) فرمود : علم گنجینه های کمال است و کلیدهای آن گنجینه ها پرسش کردن است.

سواد آموزی

• آنکس که ساعتی به ذلّت علم آموزی تن ندهد در همه ی عمر گرفتار ذلّت و خواری جهل خواهد بود.

منبع : بحار جلد 17 ص46

•  علی (ع) فرموده است : کسیکه چیزی را نمی داند حیا نکند از اینکه آن را بیاموزد.

منبع : بحار، جلد 1 ،ص57

• علی (ع) فرموده است : البته هیچ کس حیا نکند از اینکه اگر چیزی را نمیداند یاد بگیرد.

منبع : نهج البلاغه فیض ص 1113

• علی (ع) فرموده است : هیچ کس حیا نکند وقتی از او بپرسند  چیزی را که نمیداند صریحاً بگوید نمیدانم. اولیاء اسلام در مواردی بسیاری مردم را از حیاء احمقانه و حجالت کشیدن های بی مورد بر حذر داشته اند.

منبع : : نهج البلاغه فیض ص 1113

مهار علم

• حضرت امام حسن مجتبی (ع) روزی فرزندان خود و فرزندان برادر خود را دعوت کرد و به آنان فرمود : همه ی شما کودکان اجتماع امروز هستید و امید می رود که بزرگان اجتماع فردا باشید ،دانش بیاموزید و در کسب علم کوشش کنید و هر کدام که حافظه ی قوی ندارید و نمی توانید در مجلس درس مطالب استاد را ضبط کنید آنها را بنویسید و نوشته ها را در منزل نگهداری نمائید تا در موقع لزوم مراجعه کنید.

منبع : بحار جلد 1 ص 110

اجتماع و تحصیل علم

•  علی (ع) فرموده است : در خردسالی علم بیاموزید تا در بزرگسالی به برتری و سیادت نائل آئید.

منبع : شرح بن ابی الحدید 20، کلمه ی 98 ، ص 267

• و نیز فرموده است : کسیکه در کوچکی تحصیل علم نکند در بزرگی تقدّم اجتمکاعی نخواهد داشت .

منبع : غررالحکم ، ص 697

• علی (ع) فرموده است : علم و دانش بیش از مقداری است که قابل احاطه باشد و یک فرد نمی تواند بر همه ی آنها واقف گردد پس از هر علمی بهتر و شایسته ترش را فرا گیرید.

منبع : فهرست غررالحکم، ص 265

•  و نیز فرموده است : بهترین مطالبی که شایسته است جوانان یاد گیرند چیز هایی است که در بزرگسالی مورد نیاز باشد و بتوانند در زندگی اجتماعی از آموخته های دوران نو جوانی خود استفاده نمایند.

منبع : شرح بن ابی الحدید 20، کلمه ی 817

• امام صادق (ع) فرموده است : کسیکه تحصیل علم می کند برای آنکه به مردان عالم فخر فروشی نماید ، یا به جنگ بی سوادان برود و آنان را شکست دهد ، یا آنکه به وسیله ی علم ، مردم را به خود متوجه کند و بگوید من رئیس شما هستم ، جایگاه چنین انسانی از آتش خواهد بود.

منبع : مستدرک ،جلد 2 ،ص322

تغذیه جان

• علی (ع) میفرمود : چرا مردم موقع غذا خوردن در شب چراغ روشن میکنند تا با چشم خود ببینند چه طعامی می خورند ولی در تغذیه ی روانی خود همت ندارند که چراغ عقل را با شعله ی علم روشن کنند تا از غذای آلوده مصون بمانند و دچار عوارض نادانی و گناه در عقاید و اعمال خود نشوند.

منبع : سفینه (طعم) ص84

رشد علمی

• از حضرت امام سجّاد (ع) درباره ی توحید سؤال شد در جواب فرمود : خدا میدانست که در آخر زمان افراد عالم و مردان دقیق و کنجکاو خواهند آمد . خداوند ((قُل هوَ الله اَحَدٌ )) و چند آیه از سوره ی حدید را تا ((وَ هُوَ علیمٌ بِذاتِ الصُّدور )) نازل فرمود.

جمله ی ((وَ ما یَنزِلُ مِنَ السَّماءِ و ما یَعرُجُ فیها)) از سوره ی حدید و جزءِ آیات پیش از ((علیمٌ بِذاتِ الصُّدور)) است که در حدیث حضرت علی بن الحسین (ع) آمده است . اینکه امام سجّاد (ع) در فهم این آیه ، به عمق دانش مردمی در آخر زمان اشاره می کند شاید ناظر به مطلبی باشد که دنیای امروز بدان متوجه شده است .

منبع : تفسیر برهان ، ص 1228

• علی (ع) مرد با ایمانی را مخاطب ساخت و فرمود : علم و ادب ارزش وجود تو است . در تحصیل علم کوشش نما ، چه به هر مقداری که بر دانش و ادبت افزوده شود قدر و قیمتت افزایش می یابد.

منبع : مشکوة الانوار ، ص 135