هر کس بنا بر تجربه يا تحقيق خود زمان يا زمانهاي خاصي را براي مطالعه پيشنهاد مي کند. به راستي بهترين زمان براي مطالعه چه موقعي است؟ چه زماني حافظه توانايي بيشتري براي به خاطر سپاري مطالب دارد؟ در چه هنگامي از شبانه روز، مغز کارايي بالاتري دارد؟ و خلاصه اينکه در چه زماني بايد درس خواند تا بتوان حد اکثر استفاده را از درس و يادگيري برد؟ 
پاسخ به اين پرسشها متفاوت است. عده اي معتقدند شب و خصوصا آخر شب، زماني مناسب براي مطالعه و يادگيري است و برعکس، عده اي ديگر عقيده دارند که مناسب ترين زمان براي يادگيري اوايل صبح است.
گروهي که معتقدند مطالعه آخر شب مناسب تر است، ميگويند چون خواننده بعد از مطالعه مي خوابد ذهن فرصت کافي براي پردازش اطلاعات دارد و مطالب خوانده شده بهتر در حافظه تثبيت مي گردد. لذا مطالب براي مدت طولاني تري در حافظه باقي مي ماند. در واقع اين گروه معتقدند از آنجا که در هنگام خواب مطلب يا اطلاعات جديد ديگري وارد حافظه نمي شود لذا فرصت کافي براي پردازش اطلاعات وارده است. 
آنان معتقدند با اين روش مطالب خوانده شده بهتر به خاطر سپرده مي شوند و کمتر فراموش مي گردند، زيرا خواب فرصتي بسيار مناسب براي ماندگاري آنها در حافظه است. 
گروهي که مطالعه در صبح زود را پيشنهاد مي کنند عقيده دارند که يادگيري نياز به مغز آماده وسر حال و بدون خستگي دارد . اين عده معتقدند با مغز خسته نمي توان چيزي را به درستي آموخت. در واقع اصل را بر آمادگي مغز مي دانند. اينان بر اين عقيده هستند که چون در شب مغز استراحت کرده و شخص خستگي ذهني ندارد لذا هنگام صبح آمادگي بيشتري براي يادگيري دارد و آنچه در صبح خوانده شود بهتر در حافظه باقي مي ماند، به همين دليل مطالعه در اوايل صبح را پيشنهاد مي کنند.

تفاوت صبح زود با آخر شب 
اخيرا عده اي از محققين نظره اي داده اند مبني بر اين که ساعات بين 30/8 تا 30/6 بعد از ظهر بهترين زمان براي مطالعه است 
اين پژوهشگران مي گويند: علم جديد« علم گاه زيست شناسي» مي گويد در هر ساعت از شبانه روز انسان استعداد و توانايي خاصي دارد. طبق عقايد قبلي پزشکان انسان طي ساعات مختلف شبانه روز در يک حالت تعادل پايدار به سر مي برد. 
اما يافته هاي اخير علم گاه زيست شناسي( کرونوييو لوژي) نشان مي دهد، بدن انسان در طي شبانه روز متحمل تغييرات زيادي در اين زمينه مي شود و در هر ساعت از روز توانايي خاصي دارد. 
اين محققين معتقدند حافظه کوتاه مدت و سرعت انتقال فکري در بيشتر افراد در ساخت آخر صبح تا اوايل بعد از ظهر به بيشترين حد فعاليت مي رسد. بهترين زمان براي فعال شدن حافظه دراز مدت از ساعت30/6تا30/8 بعد از ظهر است بنابراين اين اوقات زماني بسيار مناسب براي مطالعه به شمار مي رود. در ساعت آخر شب و اوايل صبح ميزان حافظه دراز مدت، درک مطلب و فراگيري دروس در کمترينم حد ممکن است . 
از همين نکته بايد استفاده کرد و به دانش آموزان توصيه کرد و زماني که حافظه دراز مدت فعاليت چنداني ندارد کم تر مطالعه کند. همچنين مي گويند: ميزان احساسات فرد نسبت به درد به طور کلي در طي روز افزايش مي يابد و در هنگام شب به حد اکثر مي رسد. طبق بررسي هاي انجام شده در زنان باردار نيز بيشترين شروع ساعات درد زايمان 12 نيمه شب تا 4 صبح است.

زمان دقيق مطالعه 
واقعيت اين است که هيچ زماني به طور دقيق و انحصاري براي مطالعه وجود ندارد ؛ يعني دقيقا نمي توان مشخص کرد که در چه هنگامي بايد مطالعه و در چه موقعي از آن پرهيز کرد بلکه هر وقت احساس کرديد که مي توانيد مطالعه کنيد درس خواندن را شروع کنيد. 
زمان مطالعه بستگي به خود شما دارد که چه موقعي از نظر جسمي و رواني آمادگي لازم را داريد. اگر نسبت به زمانهاي خاص براي مطالعه شرطي شده ايد آن اوقات بهترين زمان مطالعه است .
فرضا اگر هميشه عادت داريد صبح ها در مکان مشخص مطالعه کنيد آن زمان و آن مکان براي شما بسيار مناسب است زيرا نسبت به زمان و مکان مطالعه شرطي شده ايد تا آمادگي بيشتري براي تمرکز و يادگيري داريد.
به ياد داشته باشيد که بلافاصله پس از غذا خوردن( خصوصا ناهار يا شام) مطالعه نکنيد؛ زيرا با پر بودن معده خون به طرف آن هجوم آورده تا غذا هر چه سريعتر هضم گردد و در نتيجه خون کمتري به مغز مي رسد و احساس خواب آلودگي به فرد دست داده و سطح هوشياري مغز کاهش مي يابد . بنابراين پس از صرف غذا کمي استراحت کرده و بعد مطالعه را شروع کنيد.

شگفتي هاي زمان در حيات انسان 
« اکثر انسانها از نيمه شب تا شش صبح به دنيا مي آيند و بين 4 تا 10 صبح بدرود حيات مي گويند.»
و اما توصيه اي براي کساني که شديدا غير فعال هستند.برنامه روزانه خود را تجديد سازمان کنيد کارهاي مشکل و فعاليت هاي خلاقه را صبح هنگامي که کاملا هوشيار هستيد انجام دهيد و برنامه خود را طوري ترتيب دهيد که فعاليت هاي تحريک کننده و همکشي در طول ساعت اوليه بعدازظهر صورت بپذيرد در زير روشهايي را عنوان مي کنيم که طي آنها مي توانيد با ساعت دروني تان سازگار تر و موافق تر زندگي کنيد. 
9 صبح: حافظه کوتاه مدت انسان در نيمه هاي شب در اوج قدرت خود قرار دارد زيرا دماي بدن به پايين ترين مقدار خود مي رسد و مغز در اين حالت به نحو کار آيندي قادر به ذخيره اطلاعات مي باشد . اما خوشبختانه حافظه کوتاه مدت شما در ساعت 9 صبح نيز هنوز خوب کار مي کند. احتمالا اين درست همان زماني است که شما شروع به کار مي کنيد و اگر چنين است زمان مناسبي است براي ملاقات هاي کوتاه ولي نه ديدار هاي طولاني؛ زيرا زمان حافظه کوتاه مدت است. 
11 صبح: حل مسائل بين اواسط صبح و اواخر آن از هر زمان ديگري سهل تر انجام مي پذيرد پس از آن به علت افزايش خستگي اين توانايي سير نزولي خود را طي مي کند . بهترين وقت براي تصميم گيري دشوار، حول و حوش قبل از نهار است. 
2تا 5 بعد ازظهر: حساسيت نسبت به درد در واپسين ساعات بعد از ظهر به حداقل خود رسيده و بالعکس در نيمه هاي شب به اوج خود مي رسد، بنابراين بهتر است از دندانپزشک خود خود براي بعد از ظهر وقت بگيريد و از جلسات معالجاتي در ابتداي صبح پرهيز کنيد. با آغاز عصر، حساسيت نسبت به درد افزايش مي يابد، بنابراين اگر بايستي با دوچرخه خود به زمين بيفتيد يا تزريقي داشته باشيد آن را حدود ساعت 8 شب انجام دهيد. 
3 بعد از ظهر: حافظه بلند مدت آن نوع حافظه اي است که در موقع به خاطر آوردن وقايع ديروز يا ماه هاي گذشته از آن استفاده مي کنيم و در حدود 3 بعد از ظهر بيش از هر زماني با کارآيي عمل مي کند. اگر بايستي مطلب مهمي را به خاطر بسپاريد اين ساعت وقت آن است. 
4تا 8 بعد از ظهر: سرعت واکنش در ابتداي روز، نسبت به هر وقت ديگري کمتر است. ليکن تدريجا بهبود يافته و بين واپسين ساعات بعد از ظهر و اواسط عصر به بالاترين مقدار خود مي رسد . اين بهترين موقع براي تايپ کردن يا بازي تنيس است. 

7 بعد ازظهر: متابوليسم در اوايل عصر بالاترين حد خود را دارا است و در ساعت اوليه صبح پايين ترين حد را . اين حقيقت که سرعت متابوليسم در نيمه هاي شب کاهش مي يابد، به مبتلايان سرطان اميد تازه اي مي بخشد . سلول ها در حالت «کند» خود در مقابل داروهاي خاصي کمتر آسيب پذيرند و با زمان بندي صحيح وعده هاي مصرف مواد ضد سرطان مي توان کارايي آنها را افزايش داد. داروهاي ضد آسم و مسکن ها نيز در ساعات آخر عصر مؤثر ترند و اثرات جانبي کمتري را بر جاي مي گذارند. اما مخاطب اصلي ما دانش آموزان ، داوطلبان کنکور و دانشجويان هستند که بايد در ساعت هاي مختلف با توجه به آمادگي جسماني و ذهني مطالعه کنند و لزوما نبايستي در يک زمان بسيار کوتاه که شايد حافظه بلند مدت با کوتاه مدت قدري بيشتر فعال هستند، مطالعه کنند.