بهداشت روانی در مدرسه

مشكلات تربیتی كودكان و نوجوانان یكی از مسائل مهم خانواده ها و مدارس است كه می تواند سرچشمه و منشأ بسیاری از استرس ها، تنش ها و درگیری های بین بچه ها و آموزگاران باشد. بسیاری از این مشكلات و اختلالات را، كودكان از محیط خانه و مدرسه كسب می كنند و علت آن نیز الگوهای رفتاری ناسالمی است كه در اطراف خود مشاهده می كنند.اگر قصد ما، داشتن مدارسی با عملكرد تحصیلی بالا و رضایت بخش است، باید به سلامت جسم و روان دانش آموزان به طور همزمان توجه كنیم. بسیاری از مشكلات روانی _ اجتماعی كودكان و نوجوانان، تأثیری مستقیم بر روند یادگیری و تحصیل آنها می گذارد و موجب كاهش و ضعف استعدادها و توانایی های آنان در مدرسه و به دنبال آن بدرفتاری ها و شكست های تحصیلی می شود.
پژوهش های بی شماری نشان می دهد كه از هر ۵ دانش آموز، یك نفر دچار مشكلات مربوط به سلامت روانی است كه متأسفانه به دلیل عدم پیگیری و رسیدگی، این گونه اختلالات رفتاری تا اخذ مدارج تحصیلی بالاتر و حتی ورود به اجتماع در آنها پایدار و ماندگار می ماند. اختلالاتی مثل، پرخاشگری، كمبود توجه، كاهش قدرت تمركز، عدم رعایت نظم و مقررات، كمرویی، شكست های تحصیلی، عدم پذیرش مسئولیت، از جمله مشكلاتی است كه بچه ها در طول دوران مدرسه با آن مواجه می شوند.یكی از اقدامات مؤثری كه معلمان و مشاوران مدرسه ها می توانند برای رشد و پرورش ویژگی های اخلاقی _ رفتاری شایسته كودكان و نوجوانان انجام دهند، آن است كه كلاس را تبدیل به محیطی عاری از فشارهای روانی، رقابت های كودكانه و هیجانات گوناگونی كه موجب رشد احساسات منفی در بچه ها می شود، بنمایند. رعایت اصول بهداشت روانی در كلاس، بویژه سال های نخستین آموزش، به رشد و توسعه شیوه های تربیتی مناسب كمك می كند.بدیهی است معلمان اغلب در قبال آموزش و یادگیری كلیه دانش آموزان و به خصوص آنهایی كه نیازهای ویژه ای دارند، احساس مسئولیت می كنند. این امر در حالی است كه آنان به ندرت دوره و آموزش خاصی در زمینه بهداشت روانی دانش آموزان دیده اند. علاوه بر آن، مشكلات و مسائلی كه معلمان و كادر آموزشی با آن روبه رو هستند، چنان از پیچیدگی و تنوع های زیادی برخوردارند كه گاه نیاز به بررسی های مشاوران و روان شناسان مدرسه دارد. لازم به ذكر است كه، تشخیص و شناسایی این گونه اختلالات و بیماریها هر چه زودتر در كودكان و نوجوانان صورت گیرد، تأثیرات كمتری بر بافت ذهنی و روانی آنان خواهد گذاشت. از این رو آموزش و آشنا كردن آموزگاران با انواع نابهنجاری های رفتاری _ كنشی دانش آموزان می تواند گامی مثبت در جهت بهداشت روانی مدرسه باشد.علائم و نشانه های روان شناختی در كودكان به سادگی می توانند توسط معلمان و مشاوران مدرسه شناسایی شوند و یا در میان گذاشتن و مطرح كردن مشكل با خانواده دانش آموز گام های اولیه درمان را بردارند. مهم ترین نشانگان علائم رفتاری در دانش آموزان دوره ابتدایی، عبارتند از:
* تغییرات عمده در عملكرد تحصیلی روزانه دانش آموز؛
* نتیجه ای ضعیف در قبال تلاش فراوان دانش آموز؛
* نگرانی و اضطراب بی مورد و بیش از اندازه؛
* كابوس های شبانه مكرر؛
* خشونت و پرخاشگری؛
* تغییرات خلقی _ رفتاری مكرر؛
علائم و نشانگان نابهنجاری های روانی _ رفتاری در دانش آموزان ۱۲ تا ۱۴ سال عبارت است از :
* ناتوانی در رویارو شدن با مشكلات و مسائل روزمره؛
* گرایش به سیگار كشیدن؛
* بروز اختلالات مربوط به خواب (پرخوابی، كم خوابی، خواب آلودگی)؛
* بروز اختلالات مربوط به خوردن (پرخوری، كم خوری، بی اشتهایی)
* عدم تحرك و پویایی و كاهش فعالیت های جسمانی؛
* قلدری، خشونت و ایجاد ترس و وحشت در هم كلاسی ها، داشتن رفتاری مخرب؛
* كاهش و یا ازدیاد شدید وزن؛
* بی حوصلگی؛ بی انگیزگی و عدم علاقه به انجام تكالیف، كارها و فعالیت های گوناگون؛
* صدمه زدن به اطرافیان و یا حیوانات و یا اشیاء دیگران؛
* عصبانیت و خشونت های مكرر.
علائم و نشانگان نابهنجاری های روانی و رفتاری در دانش آموزان ۱۵ تا ۱۸ سال (دوره دبیرستان) عبارت است از:
* آشفتگی های فكری؛
* افسردگی های طولانی مدت؛
* احساس شادی و یا غم بیش از اندازه؛
* نگرانی؛ اضطراب و ترس های بی مورد و بیش از اندازه؛
* انزوا طلبی و گوشه گیری؛
* اختلال مربوط به خوردن و خوابیدن؛
* احساس خشم و طغیان؛
* داشتن توهم و یا هذیان گویی؛
* ناتوانی در حل مسائل و مشكلات روزمره؛
* كاهش عملكرد و فعالیت های كلاسی؛
* فكر خودكشی؛
*بروز اختلالات روان تنی؛
* گرایش به سیگار كشیدن و استفاده از مواد مخدر؛
* بزهكاری و رفتارهای مخرب؛
* تغییرات شخصی حاد و بارز؛
* احساس غم، ناامیدی و درماندگی بیش از اندازه؛
* دوری از دوستان، اعضای خانواده و هم كلاسی؛ تمایل به تنها ماندن؛
* شنیدن و دیدن صداها و رویدادهایی كه واقعیت خارجی ندارند؛
* كاهش تمركز و توجه بر موضوعات مختلف؛
* نیاز به شستن و تمیزی بیش از اندازه دست ها و وسایل شخصی؛
* كاهش علاقه به فعالیت هایی كه سابقا از انجام آنها لذت می برده است.
باید در نظر داشته باشیم هر یك از این علائم، به تنهایی می توانند نشانه ای از نیاز دانش آموز به رسیدگی بالینی باشند.
شاید معلمان قادر نباشند مانع ایجاد ناراحتی های روحی _ روانی دانش آموزان شوند، اما می توانند درباره درك احساسات و هیجانات آدمی، راه های شناخت و بروز سالم آنها و شیوه های كنترل رفتاری با بچه ها صحبت هایی داشته باشد.در بیشتر موارد، رسیدگی ها و درمان زودهنگام می تواند از بروز علائم حادتر و كهنه شدن بیماری در كودكان و نوجوانان جلوگیری كند و اجازه ندهد كه اختلال تا بزرگسالی ادامه یابد و مانع رشد و پرورش استعدادها و توانایی های كودك شود. از طرف دیگر، دانش آموزانی كه درباره انواع مشكلات روانی،اطلاعات و معلوماتی _ هر چند كم و ساده- دارند، از خود قدرت تحمل و بردباری بیشتری نشان می دهند و بهتر می توانند در شرایط بحرانی مقاومت به خرج دهند. آنها سعی می كنند با كنترل رفتارهای هیجانی و تندشان مانع از صدمه زدن و رنجاندن اطرافیانشان شوند.اقدامات و كمك های مؤثری كه مشاوران و یا روان شناسان مدرسه می توانند به معلمان كادر آموزشی مدرسه در جهت بالابردن سطح بهداشت روانی مدرسه و آگاهی دانش آموزان ارائه دهند، عبارتند از:
* دادن اطلاعات و آگاهی لازم برای شناسایی و تشخیص بیماری های روانی مرسوم بین كودكان و نوجوانان.
* آموزش مهارت های اجتماعی.
* آموزش شیوه های كنترل رفتارهای هیجانی مخرب و منفی (پرخاشگری، عصبانیت، قدرت، قلدری و...).
* شیوه های رویارویی با ترس ها و اضطراب های گوناگون.
* ایجاد حس همدلی و نوعدوستی.
* آموزش مهارت حل و تعارضات شخصی.
* شیوه های كنترل استرس و فشارهای روزمره.
* افزایش توان تحمل و بردباری.
* شیوه تصمیم گیری مناسب در شرایط دشوار زندگی.
* آموزش ارزش های اجتماعی و اخلاقی.
* احترام به حقوق دیگران.
* پذیرش كاستی ها و توانایی روبه رو شدن با آنها.
آموزش آموزگاران، آموزش دانش آموزان و حمایت از بهداشت روانی در مدرسه ارتباط مستقیمی با افزایش عملكرد تحصیلی بچه ها، پیشگیری از اختلالات روانی حاد و كمك به سلامت و بهداشت جامعه دارد. هر آموزگاری می تواند شرایطی برای دانش آموزان ایجاد كند كه آنها را برای یادگیری بهتر و آسان تر آماده كند. از جمله عوامل مهمی كه موجب ایجاد فضایی سالم و حمایت گر در مدرسه می شود، عبارتند از:
* ایجاد حس تعلق و وابستگی گروهی
یكی از اساسی ترین ویژگی های هر انسانی، احساس تعلقی است كه نسبت به گروه و اجتماعی كه در آن زندگی می كند، دارد. زمانی كه كودك و یا نوجوانی نسبت به مدرسه، كلاس و دوستانش احساس وابستگی می كند، در حقیقت خود را با آنها هماهنگ و سازگار كرده است و نسبت به آنها (اعم از مدیر، معلمین، كادر آموزشی و...) حس اعتماد و اطمینان قلبی پیدا كرده است. دانش آموز می تواند با این پشتوانه مثبت فكری مسائل و مشكلات گوناگون خود را بیان كند و از طریق ایجاد روابط سالم بین فردی در صدد حل آنها برآید. مطالعات نشان می دهند كه هر چه روابط دانش آموزان دوران ابتدایی صمیمی تر و دوستانه تر باشد، در سال های بعد تحصیل، مشكلات رفتاری كمتری از خود نشان می دهند.
* پیشرفت و موفقیت در امر تحصیل
تمامی دانش آموزان نسبت به پیشرفت های شان در درس ها و فعالیت های كلاسی، كنجكاو و علاقه مند هستند و دوست دارند بدانند كه توانسته اند با موفقیت به اهداف شان برسند. این علاقه بچه ها ناشی از تمایل آنها برای محك زدن توانایی ها و استعدادهای وجودی شان است. آن گروه از دانش آموزانی كه فاقد این خصیصه هستند، یا بیش از اندازه به والدین خود متكی هستند و یا به طور كلی انگیزه و علاقه ای برای پذیرش مسئولیت و انجام وظایف شان ندارند، معلمان می توانند با تشویق و تقویت انگیزه های دانش آموزان برای تداوم تلاش های شان، به آنها كمك كنند تا نسبت به پیشرفت خود در مدرسه و رسیدن به موفقیت های تحصیلی علاقه مند و كنجكاو باشند.
قدرت سازگاری با محیط
انجام كارهای روزانه به صورت عادت، یكی از نكات مهم آموزش كودكان است. بچه ها با یك سری مفاهیم و اصول اولیه ساده در دوره پیش دبستانی و سال اول ابتدائی به صورت انجام عادات روزانه مثل جمع كردن وسایل شخصی در جعبه مخصوص، رعایت نظم و مقررات كلاس و از این قبیل آشنا می شوند. نكته حائز اهمیت این است كه كودك چگونه با تغییرات عادتی خود كنار می آید؟ بعضی از كودكان نسبت به كمترین تغییری واكنش منفی مثل، ترس، خشم، اضطراب و... از خود نشان می دهند، به خصوص اگر در گذشته هم شاهد تجارب استرس آوری در این زمینه بوده باشند. این بچه ها برای اینكه بتوانند خودشان را با تغییرات مختلف در محیط مدرسه سازگار و هماهنگ كنند به كمك آموزگار و یا مربی خود احتیاج دارند. برای نمونه، ممكن است دانش آموزی نسبت به جابه جایی در كلاس واكنش منفی خشم و پرخاشگری از خود نشان دهد و یا گوشه گیر و منزوی شود. در این صورت آموزگار می تواند با درك احساسات كودك و آرام ساختن او، سازگاری و انطباق با شرایط جدید را برای او راحت تر كند، زیرا بچه ها به این ویژگی مهم و ارزشمند كه در دوران خردسالی در آنها شكل می گیرد و تمام عمر مورد استفاده او قرار می گیرد، احتیاج دارند.
پرورش توانایی درك و تشخیص دانش آموزان
كودكان و نوجوانان نیاز به پرورش قدرت درك و تشخیص دارند. آنها به تدریج با ارزش ها و معیارهای گوناگون جامعه آشنا می شوند. در این خصوص آموزگاران و مربیان مدرسه می توانند با تشخیص پیشرفت های تحصیلی بچه ها آنها را نسبت به عملكردشان در مدرسه آگاه سازند. هم چنین می توانند با آموزش رفتارهای پسندیده در محیط های آموزشی، آنها را ترغیب به رقابت های سالم، خویشتن داری، كنترل نفس، نوع دوستی و وظیفه شناسی كنند. برای مثال، اگر رفتار اشتباه و نابهنجاری از كودكی سر زد، آموزگار می تواند با صحبت و تذكر عمل اشتباه او (و نه شخص كودك)، رفتار صحیح را به او متذكر شود. گاهی بچه ها اساسا رفتار درست و مناسب را نمی دانند و ناخواسته كاری می كنند كه مورد سرزنش و نكوهش قرار می گیرند. در چنین شرایطی بهتر است ابتدا معلم به صحبت های كودك و علت رفتار او خوب گوش كند و سپس سعی كند با بالابردن قدرت فهم و تشخیص دانش آموز رفتار صحیح را به او بیاموزد.
تشویق به تصمیم گیری
مربیان و آموزگاران لازم است خواسته ها و انتظارات شان را از بچه ها به طور مشخص برای آنها بیان كنند. بدین ترتیب دانش آموزان به مرور به قابلیت ها و توانایی هاشان پی می برند و برای جلب نظر آموزگار خود در صدد حضور مرتب در سر كلاس و انجام تكالیف درسی شان برمی آیند. برنامه ریزان آموزشی می توانند با ایجاد فرصت هایی برای انجام فعالیت های فوق برنامه ابتكاری مثل تهیه روزنامه دیواری، خبرنامه های كلاسی و مدرسه ای، تشكیل گروه های فرهنگی و كتاب خوانی و... دیدگاه دانش آموزان به رفتارهای اجتماعی پسندیده مثل داشتن ارتباط سالم اجتماعی، مسئولیت پذیری فردی، تقویت روحیه تعاون و همكاری و راه های جدید تصمیم گیری را به روی آنها بگشایند و دید وسیع تری از جامعه آینده را به آنها ارائه دهند.
تجربه اندوزی و درس گرفتن از اشتباهات
یكی از عوامل اساسی موفقیت دانش آموزان، همانا توانایی درس گرفتن از اشتباهات گذشته شان است. زمانی كه بچه ها قدرت درك شكست های خود را به طور معقولانه داشته باشند، می توانند با شناخت محدودیت ها، نقطه ضعف ها و مشكلات شان، تعریف مجددی از اهداف خود بنمایند و دوباره با تصمیم به تلاش و كوششی بیشتر از تجربه قبلی خود درسی ارزشمند بگیرند.تحقیقات نشان می دهند دانش آموزانی كه توان بالایی برای مقابله و رویارویی با ناكامی ها و شكست های تحصیلی دارند، قدرت تجدیدنظر طلبی و نواندیشی بالاتری نسبت به سایر بچه ها دارند. آموزگاران و مربیان آموزشی می توانند با كمك به دانش آموزان در استفاده از تجارب و اشتباهات شان، امكان دست یابی به راه حل های جدید را برای آنها آسان كنند. این كار به بچه ها كمك می كند تا توانایی های خود را دوباره ارزیابی كنند و با یافتن شیوه ای جایگزین به هدفشان كه همانا موفقیت در گذراندن دروس كلاسی است،نایل آیند.

زندگـــی زیبـاســـت چشمـی بـاز کـن

گردشـــی در کوچــه باغ راز کن

هر که عشقش در تماشا نقش بست

عینک بد بینی خود را شکسـت

علـت عـاشــــق ز عـلتــها جــداســـت

عشق اسطرلاب اسرار خداست

من مـیـــان جســـمها جــان دیـــده ام

درد را افکنـــده درمـان دیـــده ام

دیــــده ام بــر شـــاخه احـســـاســها

می تپــد دل در شمیــــم یاسها

زنــدگــی موسـیـقـی گنـجشـکهاست

زندگی باغ تماشـــای خداســت

گـــر تـــو را نــور یـقیــــن پیــــــدا شود

می تواند زشــت هم زیبا شــود

حال من، در شهر احسـاسم گم است

حال من، عشق تمام مردم است

زنـدگــی یــعنـی همیـــــــن پــروازهــا

صبـــح هـا، لبـخند هـا، آوازهـــا

ای خــــطوط چهــــره ات قـــــــرآن من

ای تـو جـان جـان جـان جـان مـن

با تـــو اشــــعارم پـر از تــو مــی شـود

مثنوی هایـم همــه نو می شـود

حرفـهایـم مــــرده را جــــان می دهــد

واژه هایـم بوی بـاران می دهـــد

مولانا

طبق فرهنگ ما‌، تربیت فرزند باید و نباید‌های خاص خود را دارد‌، حتی در فضای مجازی. پس برای آن‌ که فرزند نوجوان‌تان به سلامت از این بزرگراه عبور کند‌، چند نکته را فراموش نکنید؛

-اول از همه باید با فرزندتان صحبت کنید

. شما مسئول تربیت او هستید و هیچ‌کس نمی‌تواند مثل شما او را برای زندگی امروز آماده کند. همان‌طور که وقتی کودک بود با گفتن «جیز» به او می‌فهماندید وسیله‌ای تیز و یا داغ است و نباید دست بزند‌، امروز هم با یک کلام شیرین می‌توانید در مورد خطرات استفاده‌ی ناصحیح از اینترنت با او صحبت کنید. به او بیاموزید کاربری هوشمند و مسئول باشد.

_ قانون مهم دنیای مجازی را به او یاد بدهید :
«کاری که در دنیای واقعی نباید انجام دهی، در دنیای مجازی هم ممنوع است.»
 
_ نمی‌شود استفاده از اینترنت را ممنوع کرد اما می‌توان برای آن قوانینی گذاشت.

مثلا کلمه‌ی اینترنت نامحدود نباید در خانه‌ی شما مجاز باشد. ساعاتی که فرزندتان اجازه دارد از اینترنت استفاده کند را مشخص کنید. این تعداد ساعات هر چه نوجوان کم سن‌تر باشد‌، باید کم‌تر تنظیم گردد.
 
_ اگر بتوانید رایانه‌ی خانه را جایی بگذارید که در کنترل نگاه شما هم باشد‌، حتماً این‌کار را انجام دهید
اما اگر چنین چیزی ممکن نیست و اگر فرزندتان رایانه شخصی دارد (پیشنهاد ما این است که چنین وسیله‌ای را تا ابتدای سنین جوانی و ورود به دانشگاه خریداری نکنید) نگذارید در یک اطاق با در بسته با آن کار کند. حتی اگر در اطاق شخصی‌اش این‌ کار را انجام می‌دهد، شما رفت‌و‌آمد داشته باشید.
 
_ علم خود را از اینترنت بالا ببرید
 باید هم‌ پای فرزندتان پیشرفت کنید. اگر هم‌ پای رفتن‌تان نباشد‌، جا می‌مانید و آن‌ وقت نمی‌دانید چه اتفاقاتی ممکن است برای او پیش می‌آید. به‌روز بودن شما به همراهی با فرزندتان کمک می‌کند.

_ بد نیست هرازگاهی به رایانه سر بزنید و ببینید چه جستجوهایی انجام شده‌
البته این مهندسان دانشگاه نرفته‌، آن‌قدر به کوچه پس کوچه‌های اینترنت وارد هستند که ممکن است بتوانند اثر پای خود را پاک کنند. اگر رفتار غیر‌معمولی از فرزندتان دیدید، برنامه‌هایی مخصوص والدین کارآگاه روی سیستم نصب کنید تا مطمئن شوید خطری او را تهدید نمی‌کند البته در شرایط عادی چنین چیزی لازم نیست.
 
آخرین نکته و مهم‌ترین این است که اگر شما جای خالی بدهید‌، خیلی زود هرچیز و هرکسی ممکن است جای‌تان را پر کند. اشتغال زیاد و وقت نگذاشتن برای فرزندان‌، او را به سمت دنیای مجازی سوق می‌دهد که می‌تواند دوستان و نزدیکان همیشه در دسترسی داشته باشد که همیشه کنار او هستند. اگر خانواده‌ی گرم و صمیمی داشته باشید‌، برای اوقات فرزندان‌تان برنامه‌ریزی کنید‌، با او دوست باشید و بگذارید اتاق‌های خانه‌تان با خاطرات شیرین با هم بودن، پر شود، با این روش، شما بزرگ‌ترین فیلترینگ را در قلب نوجوان‌تان ایجاد کرده‌اید.

موسيقي " مي تواند اثر بخش ترين کلام در زندگي انسان ها باشد و قلمرو حکومتش فرامرزي است . هر کس با توجه به علاقه اي که به نوع خاصي از موسيقي دارد به آن گوش فرا مي دهد و نمي توان گفت که انساني پيدا مي شود که به موسيقي توجهي ندارد ، اصلا با تولدش ،موسيقي مادر که لالايي است جان مي گيرد و الهام بخش " زندگي و آرامش " است . موسيقي متحول کننده ي روح و جان است . گاه مثبت و گاه منفي ....

بعضي موسيقي ها هم چون موسيقي اصيل کشورمان روح را جلا مي دهند و تازگي به آن مي بخشند و بعضي هم چون راک و رپ از خشونت صحبت مي کنند که متخصصين امر هر کدام از اين نوع موسيقي ها را به خوبي تحليل نموده اند و از تاثيراتش بر روح و روان انسان ها به خوبي سخن گفته اند.

هنر موسيقي کشور ما که سنتي خوانده مي شود با ترکيب با موسيقي کلاسيک هم توانسته هنر موفقي از آب درآيد و نمونه هايش را شما بهتر مي دانيد . گاهي گروه هاي آن سه نفره همراه با يک خواننده و گاهي يک گروه کُر با نوازندگان زبردست فراوان و راهنماي چيره دست اين گروه ،اثري را تحويل مي دهند که شنيدن آن به کرات باز هم سيري ناپذير است .

گاهي اشعاري با مضامين عالي و با خوانندگي يک " داوود دَم " تمام احساسات دروني تو را به چالش مي کشد به خصوص اگر مضمون شعر با فطرت و خواسته ي تو همراه باشد . شعر زيباي " مرغ ملکوت " از شاعر و عارف و انديشمند نامي " مولانا " ي عزيز هم در اختيار بسياري از گروه هاي موسيقي قرار داده شده و اجرا شده است .اما هيچ کدام به پاي گروه هنري که در آن حسام الدين سراج هنر نمايي مي کند نخواهد رسيد . اين اجراي به ياد ماندني که با تک نوازي پيانو آغاز شده و به هنگام آواز " سراج " با تک نوازي سه تار همراهي مي شود ،يک ترکيب ساز سنتي و پاپ بسيار عالي را به دست داده است .البته در اين بين مي توان اثر ديگر سراج را نام برد که با همين ترکيب ساخته شده و آن هم دلنشين و زيباست با عنوان " ملکا ذکر تو گريم " . و اين هم شعر زيباي مولاناي گرانقدر در وصف انساني که در فراق نيستان مي سوزد

آهنگری پس از گذراندن جوانی پر شر و شور ، تصمیم گرفت وقت و زندگی خود را وقف خدا کند.

سال‌ها با علاقه کار کرد، به دیگران نیکی کرد،اما با تمام پرهیزگاری، در زندگی‌اش چیزی درست به نظر نمی‌آمد.حتی مشکلاتش روز به روز بیشتر می شد .

یک روز عصر، دوستی که به دیدنش آمده بود و از وضعیت دشوارش مطلع شد، گفت :

واقعا عجیب است...! درست بعد از این که تصمیم گرفته‌ای مرد خدا ترسی بشوی،زندگی‌ات بدتر شده، نمی‌خواهم ایمانت را ضعیف کنم اما با وجود تمام تلاش‌هایت در مسیر روحانی، هیچ چیز بهتر نشده...

آهنگر بلافاصله پاسخ نداد، او هم بارها همین فکر را کرده بود و نمی‌فهمید چه بر سر زندگی‌اش آمده .

اما نمی‌خواست دوستش را بی‌پاسخ بگذارد، شروع کرد به حرف زدن و سرانجام پاسخی را که می‌خواست یافت.

این پاسخ آهنگر بود:

در این کارگاه، فولاد خام برایم می‌آورند و باید از آن شمشیر بسازم.

می‌دانی چه طور این کار را می‌کنم؟

اول تکه‌ فولاد را به اندازه جهنم حرارت می‌دهم تا سرخ شود.

بعد با بیرحمی، سنگین‌ترین پتک را بر می‌دارم و پشت سر هم به آن ضربه می‌زنم، تا این که فولاد، شکلی را بگیرد که می‌خواهم.

بعد آن را در تشت آب سرد فرو میکنم، و تمام این کارگاه را بخار آب می‌گیرد، فولاد به خاطر این تغییر ناگهانی دما، ناله می‌کند و رنج می‌برد. باید این کار را آن قدر تکرار کنم تا به شمشیر مورد نظرم دست بیابم.

یک بار کافی نیست ...

آهنگر مدتی سکوت کرد، و سپس ادامه داد:

گاهی فولادی که به دستم می‌رسد، نمی‌تواند تاب این عملیات را بیاورد.

حرارت، ضربات پتک و آب سرد، تمامش را ترک می‌اندازد.

می‌دانم که این فولاد، هرگز تیغه شمشیر مناسبی در نخواهد آمد...

باز مکث کرد و بعد ادامه داد:

می‌دانم که خدا دارد مرا در آتش رنج فرو می‌برد.

ضربات پتکی را که زندگی بر من وارد کرده، پذیرفته‌ام، و گاهی به شدت احساس سرما می‌کنم. انگار فولادی باشم که از آبدیده شدن رنج می‌برد. اما تنها چیزی که می‌خواهم، این است

خدای من...،

از کارت دست نکش،

میخواهم شکلی راکه تو میخواهی،به خودم بگیرم.

 با هر روشی که می‌پسندی ادامه بده ،

 هر مدت که لازم است ادامه بده ،

اما هرگز ،

مرا به کوه فولادهای بی فایده پرتاب نکن

1

     این مهارت بیشتر به سال‌های اول دبستان و پیش از دبستان مربوط می‌شود؛ اما می‌توان آن را تا سال‌های پایانی آموزش عمومی توسعه داد. هدف از این مهارت، کسب توانایی در شمردن هرچیزی به وسیله دانش آموزان و با راهبردها و روش‌های متفاوت است.

نیاز به شمارش از اولین نیازهای بشر است و سرچشمه حساب و ریاضی به شمار می‌رود. برای آموزش عددها در سال‌های اول تحصیل، از همین مهارت استفاده می‌شود. معمولاً دانش آموز قبل از ورود به مدرسه قادر است تعداد محدودی از اشیا را بشمارد. حتی بعضی از آن‌ها طوطی‌وار تا عدد صد می‌شمارند؛ اما باید کاری کرد که این شمارش معنی‌دار شود......

روزی یک قصاب برای خریدن تعدادی گاو، غاز و مرغ به بازار رفت. قیمت هر گاو، 15 سکه، قیمت هر غاز، 1 سکه و قیمت هر مرغ، یک چهارم سکه بود. این قصاب صد سکه همراه داشت و می‌خواست با این پول، دقیقا صد حیوان بخرد. آیا این امکان پذیر است؟ توجه کنید که این قصاب از هر حیوان حداقل یکی لازم دارد.

لطفا پاسخ را در قسمت نظرات بیننده ها مرقوم فرمائید

فرمول های کاربردی در پایه ششم به بالا 

1-هرگاه چند نقطه‏ی متمایز(جدا از هم)،بر روی یک خط راست باشند تعداد پاره خط ها از فرمول زیر به دست می آید.

2 ÷ (تعداد فاصله ها × تعداد نقطه ها ) = تعداد پاره خط ها

توجه : تعداد فاصله‏ها همیشه یکی کم‏تر از تعداد نقطه‏ها است.

2-هرگاه چند نقطه‏ی متمایز،بر روی خط راست باشند، تعداد نیم خط‏ها از فرمول زیر،به دست می آید.

2 × تعداد نقطه‏ها = تعداد نیم خط‏ها

3-هرگاه چند نقطه‏ی متمایز، برروی یک نیم خط باشند،تعداد نیم خط‏ها مانند مثال زیر به دست می‏آید.

مثال: برروی یک نیم خط،هفت نقطه‏ی متمایز وجود دارد چند نیم خط،در شکل وجود دارد؟

پس (8 = 1 + 7 ) نقطه داریم یعنی 8 نیم خط خواهیم داشت.

4- هرگاه چند نقطه‏ی متمایز، برروی یک پاره خط باشند نیم خطی، درشکل وجود ندارد.

برش و قسمت:

وقتی می خواهیم یک قطعه یا جسمی رشته مانند را به قسمت های مساوی ویا نامساوی تقسیم کنیم همیشه تعداد قسمت‏ها یکی بیش‏تر از تعداد برش‏ها است.

مثال: یک آهنگر , میله ای به طول 12 متر را به چهار قسمت تقسیم کرد او برای این کار چند برش زده است؟

برش 3 = 1 – 4 (قسمت)

مجموع و اختلاف:

هرگاه مجموع دو عدد و اختلاف آن دو عدد را به ما بدهند و آن دو عدد را از ما بخواهند، از دو راه زیر به دست می‏آید.

1-اگر مجموع واختلاف را از هم کم کرده،بر2 تقسیم کنیم عدد کوچک‏تر به دست می‏آید.

2- اگر مجموع واختلاف را با هم جمع کرده،بر2 تقسیم کنیم عدد بزرگ‏تربه دست می‏آید.

تعداد یک رقم در یک مجموعه‏ی اعداد متوالی

1-از عدد1 تا 99 از همه‏ی رقم‏ها 20 تا داریم به جز رقم(صفر)،که از آن 9 تا داریم.

2-از عدد 100تا 199 از همه‏ی رقم‏ها 20تا داریم به جز رقم(یک)،که از آن 120 تا داریم.

3- از عدد 200تا 299 از همه‏ی رقم‏ها 20تا داریم به جز رقم(دو)،که از آن 120 تا داریم و ...

تعداد اعداد

در مجموعه اعداد طبیعی (از یک شروع می‏شود)تعداد اعداد یک رقمی9 تا،اعداد دو رقمی 90تا،اعداد سه رقمی 900تا،اعداد چهاررقمی 9000 تاو... می باشد.

تعیین تعداد عددهای صحیح یک مجموعه‏ی اعداد متوالی

1-اگر تعداداعداد،از عدد اولی تا عدد آخری مورد نظر باشد از فرمول زیر،استفاده می‏شود.

1 + (عدد اولی – عدد آخری) = تعداد اعداد

مثال: از عدد27 تا عدد 1027 چند عدد صحیح (عددی که کسری و اعشاری نباشد) وجود دارد؟

تعداد اعداد 1001 = 1+(27 – 1027 )

2-اگر تعداد اعداد،بین دو عدد اولی و آخری مورد نظر باشد از فرمول زیر،استفاده می‏شود.

1 – ( عدد اولی – عدد آخری) = تعداد اعداد

3- اگر تعداد اعداد زوج و یا فرد یک مجموعه‏ی اعداد متوالی مورد نظر باشد از فرمول‏های زیر استفاده می‏شود.

1+ 2÷(کوچک‏ترین عدد زوج – بزرگ‏ترین عدد زوج) = تعداد اعداد زوج

1 + 2÷(کوچک‏ترین عدد فرد – بزرگ‏ترین عدد فرد) = تعداد اعداد فرد

مثال: از عدد 45تا 158چند عدد زوج وچند عدد فرد وجود دارد؟

57= 1 + 2 ÷ (46 – 158 ) = تعداد اعداد زوج

57 = 1 + 2 ÷ ( 45 – 157 )= تعداد اعداد فرد

مجموع اعداد صحیح متوالی

1-برای محاسبه‏ی مجموع اعداد صحیح متوالی،از فرمول زیر استفاده می‏شود.

2 ÷ (تعداد اعداد × مجموع عدد اولی وعدد آخری ) = مجموع اعداد صحیح متوالی

مثال: محموع اعداد صحیح از 1 تا 100 را به دست آورید؟

مجموع اعداد 5050 = 2 ÷ 100( × (100 + 1 ))

2- برای محاسبه مجموع اعداد صحیح فرد متوالی که از عدد(یک) شروع

می‏شوندویا مجموع اعداد صحیح زوج متوالی‏که‏ازعدد(دو)شروع می‏شوند

علاوه بر فرمول قبلی،می‏توانیم از فرمول های زیر استفاده کنیم.

تعداد اعداد × تعداد اعداد = مجموع اعداد صحیح فرد متوالی

(1 + تعداد اعداد) × تعداد اعداد = مجموع اعداد صحیح زوج متوالی

مثال: مجموع اعداد صحیح زوج و مجموع اعداد صحیح فرد متوالی از 1 تا100 را به دست آورید؟

از 1 تا 100 ، 50تا فرد و 50 تا زوج هستند.

2500 = 50 × 50 = تعداد اعداد صحیح فرد متوالی

2550 = 51 × 50 = تعداد اعداد صحیح زوج متوالی

عدد وسطی

هرگاه مجموع چند عدد صحیح متوالی (با فاصله های یکسان) را بدهند و آن اعداد را بخواهند ،مجموع آن اعداد را بر تعدادشان تقسیم کرده،عدد وسطی به دست می‏آید.

1- اگر تعداد اعدادفرد باشد مانندمثال زیر عمل،می کنیم.

مثال: مجموع 5 عدد صحیح متوالی 75 می‏باشدکوچک‏ترین عدد را به دست آورید؟

عدد وسطی 15 = 5 ÷ 75

75 = 17 + 16 + 15 + 14 + 13

2- اگر تعداد اعداد زوج باشد مانند مثال زیر عمل می کنیم.

مثال: مجموع 6 عدد صحیح فرد متوالی 96 می باشد یزرگ ترین عدد را به دست آورید؟

عدد وسطی 16 = 6 ÷ 96

رقم یکان

1- هرگاه چند عدد زوج را با هم جمع کنیم رقم یکان حاصل جمع،حتماً زوج خواهد شد.

2- هرگاه چند عدد فرد را با هم جمع کنیم رقم یکان حاصل جمع،ممکن است زوج باشد یا فرد.

اگر تعداد اعداد،فرد باشد رقم یکان حاصل جمع،فرد می‏شود و بلعکس

3-هرگاه عدد زوجی را هرچند بار در خودش ضرب کنیم رقم یکان حاصل ضرب،حتماً زوج خواهد بود.

کسر بین دو کسر

برای نوشتن کسر بین دو کسر،کافی است صورت‏ها را با هم و مخرج‏ها را نیز را باهم جمع کرد به مثال زیر توجه کنید.

سه کسر بین دو کسر نوشته شده است.

بخش پذیری

بخش پذیری بر 11 : از سمت چپ شروع می کنیم و ارقام را یکی در میان با هم جمع می کنیم و بعد حاصل را از هم کم می‏کنیم و حاصل تفریق را بر 11 تقسیم می‏کنیم،اگر باقی مانده صفر شود بر 11 بخش پذیر است.

مثال: آیا عدد 32121456 بر 11 بخش‏پذیر است؟

تقسیم کسرها:

تقسیم کسر‏ها را به سه روش زیر، می توانیم انجام دهیم.

1- اگر مخرج‏ها مساوی باشند از مخرج‏ها صرف نظر کرده صورت کسر اول را بر صورت کسر دوم تقسیم می‏کنیم.

اما اگر مخرج‏ها مساوی نباشند مخرج مشترک گرفته و مخرج‏ها را مساوی می‏کنیم سپس صورت کسر اول را بر صورت کسر دوم تقسیم می‏کنیم.

2- کسر اول را نوشته، علامت تقسیم را به ضرب تبدیل کرده و سپس کسر دوم را معکوس می کنیم و عمل ضرب را انجام می دهیم.

3- دور در دور و نزدیک در نزدیک: از این روش، فقط در مواقعی که لازم باشد استفاده می کنیم.

نسبت و تناسب :

1- تناسب زمانی : در این نوع تناسب، زمان تغییری نمی کند.

مثال : اگر 4 پیراهن روی طناب در مدت زمان یک ساعت خشک شوند 8 پیراهن در همان شرایط در همان یک ساعت خشک می شود.

2- تناسب مستقیم : اگر قیمت یک تخم مرغ 100 تومان باشد 5 تخم مرغ 500 تومان می شود یعنی با افزایش تعداد تخم مرغ ها، قیمت خرید تخم مرغ ها نیز به همان نسبت افزایش می یابد.

3- تناسب معکوس : گاهی اوقات کمیت ها با هم نسبت عکس دارند یعنی هرچه یکی را زیاد کنیم به همان نسبت ، دیگری هم کم می شود. در این حالت می گوییم تناسب معکوس است. مثلاً اگر2 کارگر، کاری را در مدّت 6 روز انجام می دهند ،4 کارگر، همان کار را در مدت 3 روز انجام می دهند.

زاویه‏ی بین دو عقربه‏ی ساعت شمار و دقیقه شمار:

برای محاسیه زاویه‏ی بین دو عقربه‏ی ساعت شمار و دقیقه شمار ، مقدار ساعت را در عدد 30 ضرب کرده، مقدار دقیقه را در عدد5/5 ضرب کرده، عدد کوچک تر را از عدد بزرگ تر کم می کنیم. در صورتی که جواب به دست آمده از 180 درجه بیش‏تر باشد آن را از 360 کم می کنیم.

مثال: زاویه ای که دو عقربه ی ساعت شمار و دقیقه شمار در ساعت 1:50 می سازند چند درجه است؟

زاویه‏ی بین دو عقربه

مجموع زوایای داخلی چند ضلعی ها:

برای این که مجموع زاویه های داخلی هر چند ضلعی رامحاسبه کنیم ، تعداد ضلع ها را منهای 2 نموده ، در 180 ضرب می کنیم.

180 × (2 – تعداد ضلع ها ) = مجموع زاویه های داخلی

مثال : مجموع زاویه های داخلی یک 5 ضلعی را به دست آورید؟

درجه 540 = 180× (2 – 5 ) : پنج ضلعی

تعداد قطرهای چندضلعی ها:

از تعداد ضلع ها، 3 تا کم کرده، جواب را در تعداد ضلع ها ضرب کرده و سپس جواب را بر 2 تقسیم می کنیم.

2÷ تعداد ضلع ها × ( 3 - تعداد ضلع ها ) = تعداد قطرها

از هر راس چند ضلعی به اندازه‏ی (3- تعدا ضلع ها ) قطر می گذرد. مثلا از یک راس چهار ضلعی ( 1= 3 – 4) یک قطر می گذرد.

مثال : یک شش ضلعی چند قطر دارد؟

تعداد قطرها 9= 2 ÷ 6 × ( 3 – 6 )

تعداد زاویه ها:

هرگاه در چند زاویه ی مجاور که دارای راس مشترک هستند ، بخواهیم تعداد زاویه ها را تعیین کنیم ، از فرمول زیر استفاده می کنیم.

2 ÷ (تعداد فاصله ها× تعداد نیم خط ها ) = تعداد زاویه ها

توجه : تعداد فاصله ها،از تعداد نیم خط ها یکی کم تر است.

مثال : در شکل روبرو چند زاویه وجود دارد؟

ارتفاع وارد بر وتر:

برای محاسبه ارتفاع وارد بر وتر ، می توانیم از فرمول زیر استفاده کنیم.

وتر ÷ حاصل ضرب دو ضلع زاویه‏ی قائمه= ارتفاع واردبر وتر

مثال : اگر دو ضلع زاویه‏ی قائمه مثلث قائم الزاویه‏ای 5 و 12 س باشدووتر آن 15 س باشد.طول ارتفاع وارد بر وتر آن چقدر است؟

خلاصه فصل اول ریاضی ششم ابتدایی

معنی کسر : هرگاه از یک واحد کامل، جزیی از آن ، مورد نظر باشد، آن را به صورت کسر نمایش می دهیم.

هر کسر از سه قسمت تشکیل شده است : صورت، مخرج و خط کسری

کسر مساوی با صفر : هر کسری که صورت آن صفر باشد مساوی صفر است.

کسر کو چک تر از واحد : کسری که صورت آن از مخرجش کوچک تر باشد کسر کوچک تر از واحد می گویند.

کسر بزرگ تر از واحد : کسری که صورت آن از مخرجش بزرگ تر باشد کسر بزرگ تر از واحد می گویند.

کسر واحد : کسری که صورت و مخرج آن مساوی باشند کسر واحد می گویند. کسر واحد همیشه مساوی یک است.

عدد مخلوط : اگر صورت کسر از مخرج بزرگ تر باشد، یعنی چند واحد کامل و جزئی از آن مورد نظر باشد باید آن را به صورت عدد مخلوط نشان دهیم.

روش تبدیل کسر به عدد مخلوط : اگر کسر بزرگ تر از واحد باشد، (صورت از مخرج بزرگ تر باشد) برای به دست آوردن تعداد واحد های کامل و کسری از واحد کامل، صورت کسر را بر مخرج آن تقسیم می کنیم. خارج قسمت را در عدد صحیح ، و باقی مانده را در صورت ، و مخرج همان قبلی است.

توجه : صورت کسر را بر مخرج آن تقسیم می کنیم. خارج قسمت را در عدد صحیح ، و باقی مانده را در صورت ، و مخرج همان مخرج قبلی می باشد.

نمایش کسر روی محور اعداد : در محور هر واحد را به اندازه ی مخرج کسر تقسیم بندی می کنیم و عدد مورد نظر را روی محور نشان می دهیم.

توجه : مخرج هر کسر نشان می دهد که هر واحد را به چند قسمت مساوی تقسیم می کنیم.

کسرهای مساوی : اگر صورت ومخرج کسری را در عدد طبیعی بزرگ تر از یک ضرب کنیم ، کسر مساوی با آن به دست می آید.

روش مقایسه ی کسرها :

حالت اول : در کسرهایی که مخرج آن ها مساوی اند، کسری بزرگ تر است که صورت آن بزرگ تر باشد.

حالت دوم : در کسرهایی که صورت آن ها مساوی اند، کسری بزرگ تر است که مخرج آن کوچک تر باشد.

حالت سوم : برای مقایسه کسرهایی که نه صورت های برابر و نه مخرج های برابر دارند باید هر دو کسررا هم مخرج نماییم بعد صورت هر کدام بزرگ تر باشد آن کسر بزرگ تر است.

حالت چهارم : مقایسه عددهای مخلوط : در مقایسه عددهای مخلوط ابتدا قسمت های صحیح، سپس قسمت های کسری را باهم مقایسه می کنیم.

ساده کردن کسرها :

روش اول:صورت ومخرج کسر رابه صورت حاصل ضرب دو عدد می نویسیم.اگرکسر ساده شدنی

باشد،عدد مشترک در صورت و مخرج راحذف می کنیم تا کسری مساوی با آن به دست آید.

روش دوم:برای ساده کردن کسرکافی است که صورت ومخرج آن را هم زمان بریک عدد طبیعی تقسیم کنیم واین عمل راتا جایی ادامه دهیم که که دیگر صورت و مخرج به طور مشترک بر هیچ عددی قابل قسمت نباشند به این ترتیب کسر به ساده ترین صورت ممکن تبدیل می شود.

توجه 1 : اگر صورت و مخرج کسری را بر هر عدد طبیعی بزرگ تر از یک تقسیم کنیم. کسر مساوی با آن به دست می آید.

توجه 2 : در ساده کردن کسرها هر چه صورت و مخرج را بر عدد های بزرگ تری تقسیم کنیم، ساده کردن سریع تر انجام می شود.

جمع و تفریق کسرها :

به طور کلی شرط لازم برای جمع یا تفریق چند کسرآن است که کسرها هم مخرج باشند. وقتی مخرج ها یکی باشد، یکی از آن ها را نوشته و صورت ها را با توجه به علامت بین کسر ها جمع یا کم می کنیم.

توجه : در جمع وتفریق عددهای مخلوط، ابتدا قسمت های صحیح و سپس قسمت های کسری را باهم جمع یا تفریق می کنیم.

ضرب اعداد مخلوط : به طور کلی برای ضرب اعداد مخلوط، ابتدا باید آن ها را به کسر تبدیل کنیم پس از ساده کردن صورت ها با مخرج ها، حاصل ضرب را به دست می آوریم.

تقسیم کسرها : برای انجام تقسیم دو کسر ابتدا تقسیم را به ضرب تبدیل می نماییم، به این ترتیب که کسر اول را نوشته و به جای علامت تقسیم ضرب می گذاریم و معکوس کسر دوم را می نویسیم وبعد صورت را به صورت و مخرج را به مخرج ضرب می کنیم.

جمع و تفریق کسرها به کمک محور:

1- ابتدا محور را رسم کرده و به اندازه ی مخرج کسر، واحدها را تقسیم بندی می کنیم.

2- اگر مخرج ها برابر نباشند مخرج مشترک گرفته سپس محور را تقسیم بندی می کنیم.

3- روی محور اولین کسر را با خط نمایش می دهیم.

4- در جمع به اندازه ی کسر دوم از انتهای کسر اول جلو می رویم نقطه ی به دست آمده جواب سوال است.

در تفریق به اندازه ی کسر دوم از انتهای کسر اول به سمت صفر محور برمی گردیم تا جواب به دست آید.

مقدمه

همانگونه که می‌دانید قلب نوعی تلمبه است. خون بوسیله آن در بدن جریان می‌یابد، اما چه تلمبه حیرت‌زایی! قلب در هر تپش تقریبا صد سانتیمتر مکعب خون را در بدن پخش می‌کند. روزانه حدود 10 هزار لیتر خون بوسیله این تلمبه در درون رگهای هدایت می‌شود. در مدت عمر متوسط یک انسان شاید 250 میلیون لیتر خون بوسیله قلب، تلمبه زده شود. طول مدت هر تپش قلب انسان، کمی بیش از هشت‌دهم ثانیه است. بنابراین،‌ قلب روزی صدهزار بار می‌‌تپد و در فاصله هر یک تپش به مدتی برابر زمان یک تپش،‌ به استراحت می‌پردازد. پس قلب روزانه حدود 6 ساعت آرامش دارد.

این که می‌گوییم «تپش» قلب، مقصودمان بسته و باز شدن آن است؛ یعنی انقباض و انبساط آن. تلمبه قلب در حالت انقباض (بسته شدن) خون را بیرون می‌راند؛ اما در حالت انبساط (باز شدن) خون را به درون قلب می‌کشد. البته گمان نکنید که این کار به سادگی مثلا باز و بسته شدن مچ دست صورت می‌گیرد. خیر؛ بلکه انقباض قلب به ‌صورت نوعی موج از پایین قلب شروع شده، تا به بالای آن حرکت می‌کند.

احساس تپش قلب

تپش قلب به صورتهای گوناگون نظیر کوبیدن لرزیدن ، تپیدن و ... احساس می‌شود. برخی ذکر می‌کنند که قلبشان هری می‌ریزد یا بعضی می‌گویند که قلبشان چند دقیقه تاپ‌تاپ می‌زند و دوباره به حالت عادی بر می‌گردد. در برخی نیز ضربان قلب همیشه تند است و تپش قلب به صورت دائم احساس می‌شود.

چه چیز سبب ادامه تپیدن قلب است؟

آیا انقباض و انبساط آن یک عامل خارجی دارد، یا از درون خود قلب برمی‌آید؟ این مساله یکی از جالب‌ترین پرسش‌ها در زیست شناسی است که در پاسخ آن هنوز بسی ابهام وجود دارد. با این وصف ،‌ اکنون برایتان آزمایشی را تعریف می‌کنم که از صدها سال پیش ،‌ دانشمندان با آن آشنا بوده‌اند. فرض کنید تخم مرغی را حدود 24 ساعت در ماشین جوجه‌کشی حرارت دهیم، حال اگر آن را بشکنیم و با ذره بین به درون آن بنگریم، خواهیم دید که سلولهایی که قرار است بعدا قلب جوجه را تشکیل دهند، از هم‌اکنون می‌تپند. آری ،‌ این یاخته‌ها از هم‌اکنون که هنوز قلبی درست نشده است،‌ تپش را آغاز کرده‌اند! باز فرض کنید این سلولها را برداریم و در یک مدیوم ، یعنی «ماده کشت مخصوص» ، پرورش دهیم. خواهیم دید که قلب رشد می‌کند. پس قلب دارای این ویژگی است که بطور خودکار می‌تواند عمل باز و بسته شدن را انجام دهد. نتیجه آنکه تپیدن دایمی قلب هنوز از معماهای زندگی است!

علل تپش قلب

تپش قلب در اکثر موارد نشانه بیماری خاصی نمی‌باشد و جای نگرانی چندانی ندارد. ولی برای بیمار ممکن است این نشانه خیلی خطرناک به نظر برسد. زیرا تصور می‌کند که به دنبال تپش قلب ممکن است توقف قلبی اتفاق بیفتد و قلب از کار بیفتد. همین نگرانی و استرس باعث تحریک قلب شده و تپش قلب فرد تشدید پیدا می‌کند.

علل روحی و روانی

تپش قلب به تنهایی نشاندهنده هیچ گروه خاصی از اختلالات نیست و اغلب در واقع اختلال فیزیکی اولیه نبوده، بلکه مشکلی روانی است. گاهی بویژه در بیماران مبتلا به اضطراب ، بیماران از احساس تپش قلب شکایت دارند ولی در بررسیها اختلال ریتمی مشخص نمی‌شود.

علل فیزیولوژیک یا طبیعی

حالتهایی هستند که به طور طبیعی باعث تپش قلب می‌شوند. ورزش و فعالیت بدنی شدید می‌تواند باعث ایجاد تپش قلب برای مدت چند دقیقه شود. فردی‌ که‌ بیماری‌ قلبی‌ ندارد ممکن‌ است‌ با ورزش‌ ضربان‌ قلب‌ را به‌ 160 بار دقیقه‌ یا بیشتر برساند که‌ البته‌ این‌ طبیعی‌ است‌ و مشکلی‌ محسوب‌ نمی‌شود. استرس ، هیجان و اضطراب نیز از عوامل شناخته شده تپش قلب به شمار می‌روند. از سوی دیگر مصرف چای غلیظ ، قهوه تلخ و برخی سیگارها ممکن است در فرد تپش قلب ایجاد نمایند.

علل آریتمی قلبی

توجه به الگوی تپش قلب و همچنین نبض همزمان ، تشخیص را آسان می‌کند.در تمام حالتهای دیگر تپش قلب بیشتر به صورت تند زدن و شدید زدن قلب خود را نشان می‌داد و ضربان قلب منظم بود. نبض نامنظم در حین حمله تپش قلب تقریبا همیشه دال بر آریتمی است. آریتمی‌های شایعی که منجر به تپش قلب می‌شوند، فیبریلاسیون‌ دهلیزی ‌، انقباضات پیش‌رس دهلیزی یا بطنی تاکیکاردی یا تند ضربانی‌ فوق‌ بطنی‌ و بطنی و ‌تند ضربانی‌ سینوسی ‌می‌باشند. ضربانها در تاکیکاردی یا تند ضربانی‌ فوق‌ بطنی‌ و بطنی و ‌تند ضربانی‌ سینوسی ‌، سریع و منظم ، در فیبریلاسیون دهلیزی سریع و نامنظم و در انقباضات پیش‌رس دهلیزی یا بطنی بصورت "یک در میان" مشاهده می‌شوند.

در بعضی مواقع تپش قلب به صورت نابجا و نابهنگام بروز پیدا می‌کند که فرد احساس می‌کند قلبش می‌ریزد یا یک ضربه محکم به دیواره قفسه سینه اصابت می‌کند. اگر فرد در این حالت نبض خود را گرفته باشد متوجه می‌شود که یک نبض خالی زده است. این نوع تپش قلب در اکثر موارد نشانه یکی از شایعترین آریتمی‌های قلبی به نام "انقباض پیش‌رس یا زودهنگام بطنی" یا (PVC) است که اگر تعداد آن از حدی بیشتر شود ممکن است خطرات جدی برای فرد به همراه داشته باشد.

بیماریهای دیگر و داروها

• افراد کم خون و پرکاری‌غده تیرویید نیز قلبشان با سرعت و شدت بیشتری می‌تپد. در پرولاپس دریچه میترال نیز که یکی از بیماریهای خوشخیم دریچه میترال قلب می‌باشد، تپش قلب به نسبت شایع می‌باشد و افرادی که این مسئله را دارند، باکمی فعالیت بدنی دچار درد و تپش قلب می‌شوند.

• مصرف‌ بعضی‌ از مواد و داروها مثل‌ کافئین ‌، کوکایین ‌، افدرین‌ یا سایر داروهای‌ تقویت‌کننده‌ دستگاه‌ سمپاتیک‌ ، دکونژستان‌ها ، داروهای‌ کم‌کننده‌ اشتها ، قهوه‌ زیاد ، کولا و سایر محرکها با یا بدون‌ کافئین ، آمفتامین‌ها و سیگار باعث تپش قلب می‌شوند.

علائم همراه

تشخیص بیماری زمینه‌ای عمدتا بر اساس سایر علائم و یافته‌های همراه داده می‌شود. تپش قلب همراه با علائمی مانند سرگیجه ، تنگی نفس ، سرفه‌ ناخودآگاه‌ ، درد قفسه سینه ، غش‌ کردن‌ یا احساس‌ وقوع مرگ‌ یا در زمینه بیماریهای قلبی نیاز به بررسی بیشتر دارد.

تشخیص علت تپش قلب

کسی که دچار تپش قلب می‌شود باید در هر حال به پزشک مراجعه نماید. پس از انجام معاینات لازم نوار قلب از بیمار گرفته می‌شود که تا حد زیادی می‌تواند علت تپش قلب را مشخص کند. گاه نیز انجام آزمایشهایی برای تشخیص برخی بیماریهای زمینه‌ای لازم است. در نهایت اگر علت تپش قلب مشخص نشود، دستگاهی به نام هولترمونیتور یا نوار قلب متحرک به فرد متصل می‌شود تا اگر در طول 24 ساعت فرد دچار تپش قلب گردد، نوار قلب در همان حالت از بیمار گرفته شود و نوع آریتمی قلب فرد مشخص شود. علاوه بر هولتر مانیتور ر، می‌توان از تست ورزش استفاده کرد تا پزشک و بیمار اطمینان حاصل کنند که فعالیت شدید ، عامل بوجود آورنده آریتمی خطرناک نیست.

درمان

اصول درمان بر درمان آریتمی خاص تشخیص داده شده ، حذف عامل بوجود آورنده (دارو ، تنباکو ، قهوه ، چای و الکل) تشخیص و درمان بیماریهای همراه (پرکاری تیروئید ، افت قند خون ، علائم یائسگی و اضطراب) استوار است. در اکثر موارد با رعایت عادات مناسب زندگی و تغذیه ، پرهیز از استرسها و هیجانات و انجام ندادن فعالیتهای ورزشی نامتناسب ، تپش قلب فرد بهبود می‌یابد.

به منظور خاتمه دادن آریتمی نابجا ، گاهی مانورهای واگی متعدد توسط پزشک یا توسط فرد آموزش دیده انجام می‌شود که با تحریک عصب واگ باعث برگشت تپش قلب در بعضی از آریتمی‌ها می‌شوند و عبارتند از:

• ماساژ ناحیه‌ کاروتید گردن‌ (البته‌ منوط‌ به‌ این‌ که‌ روش‌ انجام‌ بدون‌ خطر این‌ تکنیک‌ را فرا گرفته‌ باشید.)
• نگاه‌ داشتن‌ نفس‌ به‌طور کوتاه‌مدت‌
• سرفه پی‌در‌پی
• نیشگون‌ گرفتن‌ از پوست‌ بازو به‌ قدری‌ که‌ باعث‌ درد شود.
• زدن‌ آب‌ سرد به‌ صورت ‌، فرو بردن‌ سر در آب‌ سرد به‌ مدت‌ کوتاه‌ ، یا دوش‌ سرد بطوری‌ که‌ آب‌ سرد روی‌ سر بریزد.
• در بینی‌ و دهان‌ خود را بگیرید و سعی‌ کنید به‌ ملایمت‌ هوا را از بینی‌ خارج‌ کنید بطوری‌ که‌ احساس‌ کنید پرده‌های‌ گوش‌ به‌ سمت‌ بیرون‌ حرکت‌ می‌کنند.

درمان دارویی

• در مواردی‌ که‌ حمله‌ تند ضربانی‌ تکرار می‌شود، امکان‌ دارد یک‌ یا چند دارو برای‌ کنترل‌ ضربان‌ قلب‌ تجویز شوند. در مواردی که تپش قلب در اثر آریتمهای قلبی ایجاد شده باشد، داروهایی مانند دیگوکسین ، کینیدین‌ ، مسدودکننده‌های‌ کانال‌ کلسیم ‌، پروکاینامید ، و داروهای ضد‌ بتا آدرنرژیک‌ تجویز می‌شوند. در آریتمی‌ها اگر ضربان‌ قلب‌ به‌ حالت‌ طبیعی‌ باز گردانده‌ نشود، امکان‌ دارد نارسایی‌ احتقانی‌ قلب ، حمله‌ قلبی ‌، یا ایست‌ قلبی ، که‌ جان‌ بیمار را به‌ خطر می‌اندازند، رخ‌ دهند.

• گاهی نیز لازم می‌شود که برای تنظیم ضربان قلب ، دستگاهی به نام ضربانساز قلب (Pace maker) در قلب بیمار جاسازی شود تا در مواقع ضروری ضربان قلب بیمار را تنظیم نماید.
• ندرتاً استفاده‌ از شوک‌ الکتریکی‌ کنترل‌ شده‌ لازم می‌شود.